L'ASSOCIAZIONE
 
il Sidicino
 
Indice per autore
 
Indice Giampiero Di Marco
 
 

EX REGIIS ANDEGAVIENSIUM ARCHIVIIS THEANI

CIVITATIS AD HISTORIAM ILLUSTRANDAM NOTAMENTA
(I parte)
 

Nella fuga dopo le cinque giornate di Napoli un ignoto soldato tedesco, passando per S. Paolo Belsito di Nola per puro sfregio da' fuoco ad un deposito di carte. Qui per la paura dei bombardamenti erano state trasportate le carte più preziose dell'Archivio di Stato dei SS. Severino e Sossio. In pochissimo tempo vanno in fumo le carte appartenenti ai tempi normanni e svevi, i registri angioini, le carte dei viceré, il censimento di Alfonso del 1442, le pergamene, insomma tutta la parte nobile dell'Archivio. Fin da subito dopo la guerra ci si pose il problema della ricostruzione del materiale andato perduto. Nell'Archivio esiste una Sezione intitolata Ricostruzione angioina, oggi diretta dal dott. Stefano Palmieri che pubblica periodicamente i volumi nei quali si cerca di ricostruire gli originari Registri, ricostruendoli dalle notizie che in passato furono pubblicate dagli studiosi, e da tutte le altre fonti possibili. Nel tempo è nata anche una serie di pubblicazioni di Fonti Aragonesi.
I Registri Angioini furono consultati nei tempi passati da numerosi storici, in special modo quelli che si interessavano alle prosapie delle nobili famiglie del regno. Alcuni di questi erano soliti approntare dei volumi di appunti con le notizie che interessavano i loro studi. Di questi il più importante fu Carlo de Lellis, storico del '600, autore di un'opera monumentale sulle Famiglie nobili napoletane. I suoi numerosi volumi di appunti manoscritti, circa quaranta volumi, furono conservati da collezionisti, finché vennero nelle mani di Minieri Riccio, ed alla sua morte furono acquistati da Angelo Broccoli, che li utilizzò nei suoi studi, così come aveva fatto anche Minieri Riccio. Alla morte del Broccoli i volumi andarono per donazione all'Archivio di Stato di Napoli e finirono nell'incendio di Nola. Però quattro volumi si sono salvati e sono conservati nella Ricostruzione angioina, insieme ai volumi di un altro studioso dello stesso secolo Sigismondo Sicola e a quelli di un archivista del Settecento Michelangelo Chiarito. Da tutti questi volumi manoscritti che vanno sotto il nome di manoscritti Sicola (più propriamente i volumi 1-13 sono dovuti a P. Vincenti, quelli 14-21 a Sicola, 22-23 a Carolo Borrelli, 24 a Griffo, 27-46 a Chiarito) e da quelli di Carlo Borrelli, conservati nella sezione manoscritti della biblioteca di Napoli, e del manoscritto del padre Cesare Pagano conservato nella biblioteca della Società di Storia Patria di Napoli ho tratto numerose note riguardanti la storia di Teano.
Queste note sono concise al massimo, a volte sono contraddittorie, altre volte invece si corroborano a vicenda, inoltre anche nella loro estrema frammentarietà riportano tutta una serie di elementi che giovano alla ricostruzione della storia teanese nei secoli angioini e aragonesi.
Ms Sicola I
1239 Andrea de Cicala pro habitatione uxoris et familiae concedit Rex Castrum Theani. F. 11.
Andreae de Cicala quod assignetur castrum Theani pro uxore et filiis. F. 24
Ms Sicola II, Carolus I,
1267 Theani mutuatores pecuniam regi et Suesse f. 4
1268 Nicolaus Paganus de Theano miles litigat cum Rogerio Joannis de Dominico milite de Petra Mellaria. F. 31.
Inter barones gallici quod compareant in S. Germano vel Aquino cum omnibusque ad militiam pertinent: Petrus de Diano f. 35
1269 Infante familia milites cum pheudo f. 56.
1269 iudex Bartholomeus de Theano iudex in urbe f. 141.
1272 matrimonia feudatariorum, Petrus de Villamora vir Thomasie de Theano. F. 253
1273 Adda Arenga miles, familiaris, procurator viri nobilis Gulielmi de Alneto in terris Theani, Caleni et rocce Montis Draconis. F. 263
1275 Theani et Casalium mutuatores Regie Curie de familiis infrascriptis:
Indulfo, de Conca, de Porta, de Rogerio, de Mayna, Gualalda, de Vayrano, Scarafune, de Marzano, Succuna, Buczica, de Angelo, de Magnano, de Peregrino, de Tadeo, Nuci, de Mira, de Casali, de Moscata, Perfetta, Sperandea, de Stabile, Grimalda, Bulliana, de Michela, de Andria, de Vitale, de Sanctis, Coca, Conterna, de Rapulla, Rocca, de Roberto, de Zotta, de Trotta, de Cesarea, Russa, de Pastina, Rete, Papa, Contegna, de Galluccio, de Dragone, Scardina, de Boruso, de Bambato, de Amato, Martina, de Valentino, Fusca, de Pantime, Tanatore, de Guglielmo, de Pullano, David, de Alano, Capuana, de Giorgio, de Promolisio, Gattara, Bufringale, Palena, de Abione, Transi, Scalese, Scannotta, Molinara, de Catania, de li Bauli, Damiana, de Ravinone, de Gualterio, de Molica, Busatto, Crossa, de Striano, de Raone, de Loffrido, de Riva, Mamme denare, de Suessa, de Milano, de Judice, Teodoro de Heustasi, de Peregrino, de la Grutta, Pace, Bonadeo, de Capua, Pollastra, de Casafrigida, Frutti, de Valle, de Vita, de Galluccio, Russella, Bivella, d'Alfano, de Cicilia, de Onufrio, Viallone, de Assano, de Theano, de Aylano. F. 349.
1275 Gualterius de Alneto dominus Theani. F. 355
1283 Petrus de Gallutiis iustitieratus Terrae Laboris citra flumen Capue. F. 453
Ms. Sicola, III
1291 Domino Bartholomeo de Capua militi protonotario donat Rex feudalia in Aversa et Theano pro 60 unciis. F. 71
1295 Gulielmus de Alneto miles dominus Theani et Caleni, et Thomasius de Presenzano eius feudatarius. f. 122
1295 Gulielmus de Alneto miles dominus Theani et Rogerius de Gallutio miles habet feudum consistens in vassallis et aliis iuribus in dicta terra Theani in capite a Regia curia. F. 13
1301 Philippa fili Hectoris de Sancta cruce militis, Riccardus de Gallutio pro se Goffrido, Jacobo, et Petruccio fratribus solvunt relevium. F. 164
1301 Rogerius de Gallutio solvit relevium f. 164
1302 Robertus de Alneto fuit vocatum ut accederet in comitiva Regis cui necesse erat dni Pontificis adhire presentiam. F. 171
1303 Franciscu de Dyano procurator fisci. F. 294
1303 Isabella de Alneto relicta quondam Joannis Mllardo militis creatur balia Gerardi de Alneto filii sui et quondam Rodulphi de Alneto militis primi viri sui. F. 295
1303 Robertus de Alneto nubit Isabella Extendarda relict quondam Joannis de Lagonissa militis filia Gulielmi Regni Connestabuli. F. 203
1303 Rogerius de Gallutio miles dicti Castri Gallutii. F. 259
1304 Riccardus de Galluccio Petrus e t Jacobus fratres eius domini vassallorum civitatis Theani. F. 273.
1306 Riccardus de Galluccio miles pro inimicitiis in Theano habet licentia ferendi arma prohibita. F. 521.
1306 Amasius filius quondam magistri Philippi de Theano dominus pheudi in pertinentie Caleni. F. 521.
1306 Dominus Riccardus de Galluccio et dna Purpura de Franco coniuges tenentes burgensatica in Suessa data in dotem ipsius Purpure per dnam Saracenam de Franco relictam quondam Landulfi de Franco ipsius domine Purpure genitricem et certa feudalia in Theano. F. 522
1306 Adenulfus de infante de Theano. F. 526
1306 Amasius de Theano feudatarius in Caleno pro quodam lacu ad eius feudum spectante. F. 535
1308 barones vocati: Rogerio et Riccardus de Galluccio f. 809
1308 Gulielmus filius quondam Gulterii de Alneto dnus civ. Theani. F. 828
1309 Teodora relicta quondam Jacobi Forese turbatam super feudo in Theano Riardo et rocca Mefinii per Riccardum mil. Petrum et Jacobum de Gallutio fratres. F. 883.
1309 Theani civitatis neophiti donec vixerint immunes efficiuntur a Rege et ibi eorum nomina et cognomina. F. 887
Ms Sicola IV ex registris Roberti regis
1309 Syndici regni quod veniant ad faciendam mostram. F. 42
1309 Venerab. Pater Goffridus Gallutius episcopus theanensis vendit Riccardo de Gallutio militi fratri suo quartam partem Castri Thore. F. 68
1309 notatus Raynerio de Gallutio f. 82
1310 Barones qui iussu Regis se presentant cum equis ad arma: Amasio de Theano cum equo uno ad arma, Rogerius de Gallutio cum equo uno. F. 87
1310 Robertus de Alneto miles Theani et Caleni dominus et Agnes de Cefalonia relicta quondam Gangerii de Notariis militis socrus eius de mutuo unciarum 100. F. 120
1310 Gulielmus de Dyano miles tunc locumtenens Justitiarius Terre Laboris et Comitatus Molisii. F. 137
1310 Joannes de Dyano miles familiaris iustitiarius Terre Laboris. F. 139
1310 Guillerminus de Dyano miles magister hostiarus familiaris et fidelis dudum capitaneus Capue. F. 141
1310 Cayanelli castrum pro alleviation f. 160
1310 Pro parte Ven. patris Goffridi episcopi Theani Riccardi militis Petri et Jacobi de Gallutio fratrum exponitur quod Robertum de Alneto militem turbat eos in quasi possessione vassallorum et bonorum feudalium in Theano. F. 163
1310 Theani civitatis quoad prestationem fiscalium divisa per plures soccias seu portas. F. 164
1311 Rogerius de Gallutio miles maritat Claram filiam suam Gualterio Galiste de Neapoli milite et petit subventionem ab hominibus Castrorum Gallutii, S.te Marie de Oliveto, Cameni, et tertie partis Rocce Mefini. F. 233
1313 Julianus familiaris olim Riccardi de Gallutio militis, qui rationem cuiusdam brigae factae in Theano fuerat captus iussu Regis liberatur. F. 296
1313-14 Feudatari vocati pro adohamento: Rogerius Galluccio. F. 374
1313-14 Bartholomeus de Capua possidet vassallos in Theano. F. 376
1313-14 Archepiscopus Capuanus habet pro parte sue ecclesie vassallos in subscriptis terris et locis: Piczone de territorio Calvi, Sorbello de territorio suessano,Scarpati et S.te Helena de territorio Theani, S.to Castresi, f. 377
1313-14 Magister Marinus Francus habitator Theani fisicus. F. 391
1314 Rogerius Gallutius miles justitiarius Terre Hydronti. F. 416
1314 Adenulfus de Dyano filius quondam Galisii de Dyano militis f. 417
1315 Mathelda de Malanotte uxor Petri de Gallutio relicta quondam Francisci de Palena cum dote unciarum 300 in quarum partem Thomasius de Malanotte frater eius assignat dicte Mathelde partem Castri Rivisunduli f. 456
1316 Theani cives neophiti qui obnegata perfidia judaicae caecitatis ad cultum vere fidei redierunt f. 538
1316 Archiepiscopus Capuanus dominus Castri S.te Helenae de territorio Theani. F. 539
1316 Barones electi ad eundum in Calabriam: Amasio de Theano, heres quondam Roberti de Alneto. F. 540
1316 Herasmus Saxus de Theano pro collectis. F. 548
1324 quondam Franciscu de Dyano tunc Secretus magister Portulanus et procurator totius Ducatus Calabrie f. 628
1325-26 Joannes de Dyano iustitiarius Terre Laboris f. 664
1325-26 Gulielmus de Dyano Capitanes Capue amoto Landulfo de Tauro f. 669.
1325-26 Petrus de Gallutio filius et heres quondam Riccardi solvit relevium f. 672
1326-27 Joannotto de Dyano iustitiarius Aprutii ultra f. 694
1327 Rex scribit Regni Universitatibus quod resistant Bavaro rebelli S. Romanae ecclesiae et publice excommunicato petit a singulis universitatibus unum equitem pro quibuslibet 200 foculariis. Regni universitates Regi dare pro bello infrascriptum equitum numerum. Theanum 8, Capua 40, Aversa 50, Suessa 30, S. Germano 6, Nola 15, Caserta 6, Venafro 5, Calvi 2. F. 705
1327 Gulierminus de Dyano locumtenens justitieratus Terre Laboris f. 710.
1327 judex Angelus de Dyano assessor apud justitieratum Aprutii f. 727
1327-28 Marinus de Dyano miles magister rationalis f. 746
1329 Judices annales eligebantur per Universitates et huiusmodi judices erant viri licterati et juris periti f. 784.
1331-32 Guttonus de Dyano miles fmiliaris pater Rogerelli mariti Jacobelle filie Rogerii de Platano cum dote unciarum 50. F. 877
1332-33 Nicolaus Villamora miles filius quondam Persi de Villamora de Theano militis convenitur a Francisca sorore sua uxore Guliemi filRiczardi pro consignatione dotium f. 957
1333-34 Franciscus de Gallutio baronie Gallutii dominus habet subfeudatarius Rogerium de Stipitis pro castro Caspoli f. 983
1333-34 Marinus de Dyano magister rationalis et Nicolaus de Dyano nepos eius cambellanus familiaris permutant inter se quaedam casalia sub comite Sanctiseverini f. 1003
1333-34 Nicolaus Jacobi de Toralto impetitur pro jure vassallagii a Francisco de Gallutiis baronie Gallutii domino et ibi Robertus de Capua miles consiliarius et familiaris f. 1027
1333-34 Floresenda filia quondam Gulielmi Gaymarii de Theano feudataria f. 1042
1333-34 Franciscus Gallutius baronie Gallutii dominus familiaris et fidelis et Rogerius de Stipitis tenens sub eo castrum Caspoli f. 1046
1335 Marinus de Dyano miles permutat quaedam feuda cum Nicolao de Dyano nepote eius f. 1146
1335 Franciscus de Gallutio dominus baronie Gallutii et Castri S. Marie Oliveti donat quaedam bona f. 1172
1341-42 Petro de Gallutio medietatis dominus Riczardus et Goffridus de Gallutio fratres domini medietatis alterius castri Thore f. 1429
Ms Sicola, V, ex registris Caroli ill.
1324 Amasius de Theano feudatarius in Caleno f. 122
1324 Bertrandus de Baucio litigat cum Gulielmo Extendardo nomine dominae Joannae de Gaviniano dominae Calvi matris suae pro quodam territorio quod Turricella vulgariter dicitur et hinc fines f. 136
fines esse dicuntur : ab oriente est terra Nicolai de Lauro de Theano et locus qui dicitur Petrara a septemtrione est startia quae vocatur quinque pondera et ab occidente est flumen quod dicitur Sahonem et a meridie via publica. F. 152
Ms Sicola, VI ex registris Johannae I
1343 Pippa de Galluccio uxor Monaci Crispani militis litigat pro medietate castri S. Marie Oliveti. F. 4
1343 Ciccus de S.Cruce vendidit Marino de Dyano pater Roberti militis castrum Madinalis et casale Cancelli in Terra Laboris f. 6
1348 Dyano familia donatio collectarum in terris suis f. 58
Ms Sicola VII-VIII, Repertorium ex reg. Caroli III et Ladislai
1381 Joannotto de Dyano cambellanus capitaneus et castellanus Terre Oppidi de Basilicata f. 10
1381 Loisius de Gallutio de Theano et Purpurella et Johannella de Gallutio f. 37
1381 Cillepna de Annibaldis de Urba uxor Antonii de Gallutio baronie Gallutii utiliter domini cum dote unciarum 2000 quas promisit assecurare super castra Gallutii, Camini, et S.te Marie Oliveti f. 50
1382-83 Antonio de Guillermotto de Dyano medico donat Rex casalem Martini de Terra Hydrunti per rebellionem Ludovici de Martino f. 90
1382-83 Jacobus de Magistro de castro Traiecti tutor et balius Andree, Petrilli, Roberti, et Zizzule filiorum quondam Cobelli de Galluccio de Theano creditor Filardi Squaquara, Belli Piche, Joannotii Spatari, Filiardo Castaneo, Gerardi Guastaferri et Docibilis Falangole de Gaieta. F. 105
1382-83 Joannotto de Dyano magistro ferrerio familiari commictitur punitio rebellium f. 123
1382-83 Viri nobiles Tucio Gattula, Filardus Gattula, Ciccus Manganello et Dominicus et ibi Petrillus, Andreas, Robertus, et Ciccula de Gallutio filii quondam Cobelli de Gallutio de Theano, notarius Desiatus de Zioffo de Vico, et judex Alexander Zanzalis de Neapoli ad contractus, Cubellus de Gallutio dictus [lacono] de Suessa f. 132
1384 m. Cilenna de Annibaldis relicta quondam Antonii de Gallutio f. 161
1384 frater Robertus de Dyano et frater Manuel milites Hierosolimitani litigant pro castro Melicucca in Calabria f. 184
Repertorium regis Ladislai
1390 Goffridus Marzano Alifie comes Camerarius creat loumtenens Magni Cameriaratus Paridem S. Felicem cum pagii unciarum 75 per annum f. 34
1390 Antonius de Gallutio baronie Gallutii dominus mutuavit Carolo III uncias 200 et Nicolaus de Gallutio frater eius et Jacobus de Gallutio dictus Fuscus miles nepos ipsius uncias 130 f. 60
1404 Johannes Gattula de Gaieta habitator Suesse emit a Johnne Antonio Marzano castrum Cayanelli f. 71
1404 Jacobus de Dyano de Theano miles frater Nicolai episcopi theanensis et quondam Petrillus de Dyano haberunt feudum dictum Riccardi de Dyano f. 79
1404 Jacobo de Dyano militi et Mario de Dyano de Theano eiusdem Jacobi nepoti donat Rex feudum, seu feuda in Caleno et ibi feudum Loisii de Gallutio in Theano f. 83
1404 Joannes Blacchisius de civitate Theani obtinet a Rege quod eius feuda sita et posita in civitate Caleni separetur et dividantur ab utili domino Caleni et ibi feuda Joannutii de Raimo de Capua et quondam Jacobe de Miniano sita in Caleno f. 88
1407 notario Mutio de Simeonis de Theano donatur quidam ortus in Theano a rege f. 119
1407 Nobilis Purpurella de Asprello consors viri nobilis Petrilli de Gallutio de Theano f. 123
(fine I parte)

Giampiero Di Marco
(da Il Sidicino - Anno X 2013 - n. 5 Maggio)